Μηνίσκοι. Όλοι τους ακούμε αλλά πόσο τους γνωρίζουμε.....;

Δομή. Η παρουσία και ο ρόλος των μηνίσκων είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την λειτουργία της άρθρωσης του γόνατος (Soderberg, 1996). Οι μηνίσκοι είναι 2 δίσκοι, από ινώδη χόνδρο, ελλειψοειδούς σχήματος τοποθετημένοι πάνω στην έξω και έσω επιφάνεια του κνημιαίου πλατώ και καλύπτουν σχεδόν το 50% αυτής (Ateshian et al., 1991; Oatis, 2004). Παρατηρώντας το γόνατο από πάνω σε εγκάρσια τομή, ο έσω μηνίσκος είναι μεγαλύτερος σε διάμετρο, σχηματίζει σχεδόν μισό κύκλο και είναι πιο φαρδύς προς τα πίσω από ότι μπροστά, ενώ ο έξω είναι πιο μικρός σχηματίζοντας ένα ατελή μικρότερο κύκλο. Τα πρόσθια και οπίσθια άκρα των μηνίσκων ονομάζονται πρόσθια και οπίσθια κέρατα ή πόλοι. Στον έξω μηνίσκο το πρόσθιο και οπίσθιο κέρας βρίσκονται πολύ κοντά τοποθετημένα, ενώ στον έσω είναι πιο μακριά. Σε μετωπιαία τομή, το σχήμα τους είναι σαν σφήνα με το πιο παχύ τμήμα τους εξωτερικά και το πιο λεπτό εσωτερικά, σχηματίζοντας από μια υπόκοιλη αρθρική επιφάνεια για τους μηριαίους κονδύλους (Hamilton & Lutgens 2003; Oatis, 2004; Williams & Warwick, 1995). 

Οι μηνίσκοι σταθεροποιούνται πάνω στην κνήμη προσφυόμενοι στην περιφέρεια του κνημιαίου πλατώ καθώς και με συνδέσμους και με προσφύσεις στον αρθρικό θύλακα. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο σταθεροποιούνται παίζει σημαντικό ρόλο στο να καταλάβουμε την αρθροκινηματική της άρθρωσης (Oatis, 2004; Soderberg, 1997). Σύνδεσμοι σταθεροποιούν τα πρόσθια (με τον εγκάρσιο σύνδεσμο) και τα οπίσθια κέρατα των μηνίσκων πάνω στην κνήμη, επίσης προσφύονται στον αρθρικό θύλακα, και στην περιφέρεια της κνήμης με τους στεφανιαίους συνδέσμους. Ο έσω μηνίσκος σταθεροποιείται καλύτερα γιατί, προσφύεται στον ημιμεμβρανώδη και τον Έσω Πλάγιο Σύνδεσμο (ΕΣ.Π.Σ), ενώ ο έξω λιγότερο γιατί δεν προσφύεται στον Έξω Πλάγιο Σύνδεσμο (ΕΞ.Π.Σ). Η πρόσφυση του έξω μηνίσκου με τον ιγνυακό μυ μάλλον βοηθάει στην έλξη του προς τα πίσω κατά την κάμψη του γόνατος, παρά στην σταθεροποίηση του. Το έσω χείλος των μηνίσκων δεν έχει προσφύσεις, γεγονός που τους επιτρέπει μια σχετική ελευθερία κίνησης. Γενικά θεωρείται ότι, ο έξω μηνίσκος κυρίως λόγω σχήματος (πιο μικρός και στρογγυλός), έχει μεγαλύτερη κινητικότητα απ’ ότι ο έσω. Αυτό πιθανότατα συμβάλει και στο μικρότερο ποσοστό τραυματισμών του έξω μηνίσκου σε σχέση με τον έσω, ο οποίος όντας πιο μεγάλος και καλύτερα σταθεροποιημένος πιο συχνά παγιδεύεται και κινδυνεύει να τραυματιστεί. (Messner & Gao, 1998; Oatis, 2004; Soderberg 1997). 

Η θρέψη των μηνίσκων εξασφαλίζεται δια μέσω της υμενώδους διάχυσης, της αιμάτωσης των κεράτων και του 1/4 ως 1/3 της περιφέρειάς τους. Κατά συνέπεια κακώσεις που παρουσιάζονται σ’ αυτές τις περιοχές έχουν καλύτερη επούλωση ή ακόμη δυνατότητα αναγέννησης ιστού που είναι παρόμοιος με τα χαρακτηριστικά του φυσιολογικού μηνίσκου (Gray, 1999). Το περιφερικό τμήμα των μηνίσκων κυρίως, και πιθανόν και μέρος του κεντρικού σε μικρότερο βαθμό, έχει αισθητικές νευρικές απολήξεις, γεγονός που προσδίδει στην αισθητική λειτουργία τους κυρίως ρόλο ιδιοδεκτικότητας (Gray, 1999; Messner & Gao, 1998).

Λειτουργία – ρόλος. Η λειτουργία και ο ρόλος των μηνίσκων μπορεί να συνοψιστεί στα εξής:

• απορρόφηση κραδασμών,

• λίπανση της άρθρωσης,

• αύξηση της επιφάνειας επαφής των αρθρ. επιφανειών (σχεδόν την διπλασιάζει)->  αύξηση της σταθερότητας της άρθρωσης,

• αύξηση της επιφάνειας επαφής των αρθρ. επιφανειών -> μείωση της καταπόνησης του αρθρικού χόνδρου του μηρού και της κνήμης,

• βοηθάνε στην προστασία του αρθρικού θύλακα (Messner & Gao, 1998; Oatis 2004; Radin, de Lammote & Maquet, 1984; Soderberg, 1997).

Κίνηση των μηνίσκων. Οι μηνίσκοι κινούνται και ελέγχονται πάνω στην κνήμη από ένα σύνθετο μηχανισμό ενεργητικών και παθητικών δυνάμεων. Η σύνθετη κίνηση που παρουσιάζεται ανάμεσα στο μηρό και την κνήμη ασκεί παρόμοια σύνθετα φορτία στους μηνίσκους. Οι δυνάμεις αυτές προκαλούν την παραμόρφωση των μηνίσκων και την ολίσθηση τους πάνω στην κνήμη καθώς το γόνατο κινείται (Oatis, 2004; Smith et al., 1996).

Παθητικά, καθώς το μηριαίο κυλάει προς τα πίσω κατά την κάμψη, οι μηνίσκοι ωθούνται προς τα πίσω. Κατά την έκταση, καθώς το μηριαίο κυλάει προς τα εμπρός, οι μηνίσκοι ολισθαίνουν προσθίως. Παρομοίως, οι μηνίσκοι κινούνται ή παραμορφώνονται  ανάλογα με την κατεύθυνση της κίνησης των μηριαίων κονδύλων κατά την διάρκεια της αξονικής στροφής (Oatis, 2004; Smith et al., 1996). Ο Kapandji (1987) θεωρεί ότι ο έσω μηνίσκος παρουσιάζει συνολικά κίνηση 6 mm και ο έξω μηνίσκος 12  mm.

Τα κέρατα των μηνίσκων κινούνται επίσης ενεργητικά από την έλξη που τους προκαλούν οι συνδεσμικές και μυϊκές προσφύσεις που έχουν. Οι μηνισκοεπιγονατιδικές ίνες του εκτατικού μηχανισμού τραβούν τους μηνίσκους προς τα εμπρός. Οι προσφύσεις τους με τον ημιμεμβρανώδη και τον ιγνυακό προκαλούν κίνηση των μηνίσκων προς τα πίσω. Όπως προαναφέραμε, λόγω της πρόσφυσης των κεράτων των μηνίσκων, καθώς ολισθαίνουν προσθίως και οπισθίως έχουν την δυνατότητα να παραμορφώνουν το σχήμα τους. Αν οι μηνίσκοι δεν καταφέρουν να κινηθούν μαζί με τους μηριαίους κονδύλους, όπως μπορεί ίσως να συμβεί μερικές φορές κατά την διάρκεια απότομων στροφών ή βίαιων και δυναμικών κινήσεων, τότε μπορεί να συνθλιβούν ή να ραγούν από τους κονδύλους.